Άγγελος Λιβαθινός, ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Στην Αρχαία Ελλάδα κάθε Πόλις – Κράτος είχε το δικό της ημερολόγιο, δηλαδή είχε τις δικές της ονομασίες στους 12 μήνες τού έτους, και είχε τις δικές της εκδηλώσεις – εορτές κατά την διάρκεια εκάστου μηνός. Η δομή, όμως, όλων τών ημερολογίων στην Ελλάδα ήτανε ίδια. Οι περισσότερες Πόλεις είχαν υιοθετήσει το Αττικό ημερολόγιο, περί τού οποίου θα αναφερθούμε κατωτέρω . Ο πρώτος μήνας τού έτους άρχιζε το καλοκαίρι, μετά το θερινό Ηλιοστάσιο, και συγκεκριμένα περίπου την αντίστοιχη σημερινή 16η Ιουλίου, και είχε 30 ημέρες. Καθώς στην Αρχαία Ελλάδα η έννοια τής Εβδομάδος ήτο άγνωστη, εχώριζαν τον κάθε μήνα σε τρία δεκαήμερα ( ή δύο δεκαήμερα και ένα εννεαήμερο): 1ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν ιστάμενος, ή μήν αρχόμενος, ή μήν εισιών. 2ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν μεσών 3ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν φθίνων, ή μήν απιών.. Η εκφώνηση τών ημερών τού μηνός εγένετο ως εξής : “ εβδόμη αρχομένου » (= 7η τού συγκεκριμένου μηνός ), « δωδεκάτη μεσούντος »( = 12η τού μηνός ), « 23η φθίνοντος » (= 23η τού μηνός).Κάποιες φορές, οι ημέρες του 3ουδεκαημέρου εκφωνούντο οπισθοβατικώς (ανάποδα): “ δεκάτη απιόντος» (= 10η από τού τέλους τού μηνός, δηλαδή 20ή τού μηνός ). Η ημέρα, δηλαδή το ημερονύκτιο, αρχίζει και τελειώνει με την δύση τού Ηλίου. Το επίσημο πολιτικό και θρησκευτικό Αττικό ημερολόγιο είχε τους παρακάτω 12 μήνες ( για σωστή ανάγνωση όλοι οι μήνες τονίζονται στην λήγουσα και είναι αρσενικού γένους).

1ος : ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ ( διάστημα περίπου 16 Ιουλίου- 15 Αυγούστου, Ημέρες 30) . Ο 1ος μήνας τού πολιτικού και θρησκευτικού έτους στην Αττική. Η ονομασία τού μηνός αυτού προέρχεται από την Εκατόμβη, η οποία σημαίνει την θυσία 100 βοδιών ή κάθε δημόσια θυσία ισάξια μ’ αυτήν. Στην Ακρόπολη, μπροστά στον παλαιό ναό τής Αθηνάς (προστάτιδος τής Πόλης ), κατά την εορτή τών Παναθηναίων, εθυσίαζαν όσες αγελάδες εχρειάζοντο για να σιτισθούν όλοι οι κάτοικοι τής Πόλεως. Τα Παναθήναια ήσαν μια μεγάλη εορτή, που επραγματοποιείτο προς τιμήν τής Θεάς Αθηνάς, στο τέλος τού μηνός και κάθε 4 έτη. Παλαιότερα, ο μήνας αυτός ονομάζετο Κρονίων, από το όνομα τού θεού Κρόνου. Τότε, εόρταζαν τα Κρόνια, εορτή προς τιμήν τού Κρόνου, Πατέρα τών θεών. Η εορτή αυτή εύρισκε μαζί κυρίους και δούλους σε ένα ξεφάντωμα χαράς και συμποσίων. Άλλη εορτή κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα ήσαν τα Συνοίκια , στις “16 μεσούντος μηνός “.

2ος : ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ ( διάστημα περίπου 16 Αυγούστου-15 Σεπτεμβρίου , Ημέρες 29 ). Κατά τον Πλούταρχο, ο μήνας αυτός ονομάσθηκε έτσι, επειδή κατά το διάστημα αυτό οι άνθρωποι μετοικούσαν, άλλαζαν δηλαδή κατοικία, άρα και γείτονες. Κατ’ αυτόν τον μήνα επραγματοποιείτο μια μικρή σχετικά εορτή, τα μεταγείτνια, με γυμνικούς αθλητικούς αγώνες. Ο μήνας αυτός εσήμαινε και το τέλος τού υποχρεωτικού στρατιωτικού έτους . Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ( 2ος τού έτους ) ονομάζετο Απολλώνιος.

3ος: ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ ( διάστημα περίπου:16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου, Ημέρες 30 ).
Η λέξη βοηδρόμος σημαίνει τον σπεύδοντα προς βοήθεια ( βοή + δρόμος ). Στις 6 και 7 τού μηνός ( “6 και 7 αρχομένου “ ) ετελούντο τα Βοηδρόμια, εορτή εις ανάμνηση τής βοήθειας τού θεού Απόλλωνος προς τον Θησέα, στον πόλεμο που έκαμε κατά τών Αμαζόνων. Μετά από λίγες ημέρες ετελούντο τα πολύ γνωστά Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια (15-23 τού μηνός), προς τιμήν τής Δήμητρας , θεάς τής Γεωργίας. Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο Παρθένιος.

4ος: ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ ( διάστημα περίπου : 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου , Ημέρες 29 ). Ο τέταρτος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου. Η λέξη Πυανεψιών είναι σύνθετη (πύανος = κουκί, έψω= =βράζω), προήλθε δε από ένα έδεσμα ( φαγητό ), που συνηθιζότανε κατά την περίοδον αυτήν και αποτελείτο από βρασμένους κυάμους ( κουκιά ) ή , σύμφωνα με άλλην εκδοχή, από αποφλοιωμένη κριθή και όσπρια. Ο μήνας Πυανεψιών είχε τις περισσότερες εορτές: α) Τα Πυανέψια , στις 7 τού μηνός, προς τιμήν τού Απόλλωνος, για την προστασία τών σπαρτών. Στην εορτή αυτήν επραγματοποιούντο αρκετές τελετές με αρχαία προέλευση: πρόσφεραν στον θεό ένα πιάτο με κουκιά ( πυάνους ) και πολλιά άλλα χόρτα, αναμεμιγμένα με αλεύρι και στάρι. β) Τα Οσχοφόρια (Όσχος = νέον κλήμα αμπέλου ), προς τιμήν τού θεού Διονύσου. ΄Εφηβοι σε χορό, που οδηγούσαν δύο εξ αυτών αμφιθαλείς ( που είχαν, δηλαδή, στην ζωή και τους δύο γονείς τους), έφερναν κλαδιά από αμπέλι, φορτωμένα με σταφύλια. Ακολουθούσαν χοροί και αγώνες δρόμου μεταξύ τών εφήβων . γ) Τα Θεσμοφόρια, (στις 11, 12, και 13 τού μηνός), εορτή προς τιμήν τής Δήμητρας, θεάς τής Γεωργίας, που φροντίζει για την γονιμότητα τών σπαρτών και τών γυναικών. Η λέξη Θεσμοφόρος ( θεσμός +φέρω) σημαίνει αυτόν, που φέρει (ορίζει ) θεσμούς και νόμοθεσίες ( στην Ήλιδα, οι φύλακες τών νόμων, οι εποπτεύοντες την τήρηση τών νόμων, ονομάζοντο θεσμοφόροι). Τα Θεσμοφόρια ήσαν εορτή μόνον τών παντρεμένων γυναικών (απηγορεύετο η συμμετοχή στους άνδρες, στις ανύπανδρες γυναίκες και στις Εταίρες ). Οι γυναίκες ετοιμάζοντο για την συμμετοχή τους στην εορτή , απέχοντας για μερικές ημέρες από κάθε σεξουαλική σχέση. Κατά τις ημέρες τής εορτής γυναικοκρατείτο η δραστηριότητα και λειτουργία τής Αττικής Κοινωνίας. Εμπνευσμένη από την εορτή αυτήν είναι η γνωστή Κωμωδία τού Αριστοφάνη “ Θεσμοφοριάζουσες “, όπου με σκωπτικό τρόπο εξιστορούνται τα δρώμενα στη Αρχαία Αθήνα. δ) Τα Απατούρια ( πιθανώς εκ τού : απάτωρ= ορφανός), πολιτική εορτή τών φατριών ( οικογενειακών δένδρων), διαρκείας τριών ημερών, κατά την οποίαν οι Αθηναίοι πολίτες έκαναν θυσίες και συμπόσια κατά τις δύο πρώτες ημέρες, ενώ κατά την τρίτη και τελευταία ημέρα ( που ελέγετο Κουρεώτις) οι αρχηγοί τών οικογενειών παρουσίαζαν στα υπόλοιπα μέλη τής φατρίας τα νόμιμα παιδιά τους, που γεννήθηκαν στο έτος αυτό, για να τα γράψουν εν συνεχεία στους καταλόγους τών πολιτών. ε) Τα Χαλκεία , εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς ( Εργάνης), προστάτιδος τών Τεχνιτών, και τού θεού Ήφαιστου, προστάτη τών σιδηρουργών. Η εορτή εγένετο την τελευταία ημέρα τού μηνός ( 29η ). Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Αλφαίος ( η ΄Αλφη = η παραγωγή).

5ος : ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ (Ο 5ος μήνας, διάστημα:περίπου 16 Νοεμβρίου-15 Δεκεμβρίου, Ημέρες 30). Την περίοδο αυτήν εορτάζετο ο « Ζεύς Μαιμάκτης ». Η λέξη Μαιμάκτης προέρχεται ίσως από το ρήμα «μαιμάσσω » , που σημαίνει: επιθυμώ πολύ (με πάθος) κάτι ή κάποιον, δηλαδή ποθώ. ΄Ισως η λέξη σχετίζεται με τον πολυγαμικό χαρακτήρα τού Διός ! Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Αθαναίος (: α+ θάνατος ).

6ος: ΠΟΣΕΙΔΑΙΩΝ (Ο 6ος μήνας, διάστημα περίπου:16 Δεκεμβρίου -15 Ιανουαρίου,Ημέρες 29 ). Η ετυμολογία τής λέξεως είναι αμφιλεγόμενη . Μία ερμηνεία είναι, ότι προέρχεται από το όνομα τού Θεού Ποσειδώνος, ενώ κατ ΄άλλους έχει την ίδια ρίζα με το επίθετο πόσιμος ( δηλαδή, αυτό που μπορεί να πιεί κάποιος, δηλαδή τον οίνο, το κρασί). Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιούντο οι εξής εορτές : α) Τα Αλώα (: η άλως= το αλώνι ή το καλλιεργημένο χωράφι ). Εορτή προς τιμήν τής Δήμητρας, για να προστατεύσει την βλάστηση (όπως τα Θεσμοφόρια, για την προστασία τής σποράς ). Προσεφέροντο θυσίες στην θεά Δήμητρα και στην κόρη της, Περσεφόνη. Δεν επετρέπετο, οι άνδρες να λάβουν μέρος στα Αλώα ( εκτός από μερικούς άρχοντες, που επέβλεπαν τις τελετές ). Ελεύθερη ήτο όμως η συμμετοχή για τις Εταίρες ( η συμμετοχή τών οποίων απηγορεύετο στα Θεσμοφόρια).
β) Τα κατ’ αγρούς Διονύσια (ή Μικρά Διονύσια), σε διάκριση από τα κατ’ Άστυ (ή εν Άστει ) Διονύσια, εορτή προς τιμήν τού θεού Διονύσου. Μια αγροτική πομπή μετέφερε ένα κάνιστρο ( κανηφόροι ) και πίσω της ακολουθούσε μια άλλη πομπή μεταφέροντας έναν φαλλό. Ακολουθούσαν λαϊκές διασκεδάσεις , χοροί , τραγούδια , πειράγματα κλπ. Από την αρχή τού 5ου αι. οι πλούσιοι Δήμοι, παράλληλα με αυτές τις εκδηλώσεις, διοργάνωναν και δραματικές παραστάσεις. Στο Κράτος της Ήλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Θυΐος (θυΐω=μαίνομαι,διατελώ υπό έμπνευση).

7ος: ΓΑΜΗΛΙΩΝ (7ος μήνας, περίπου 16 Ιανουαρίου–15 Φεβρουαρίου, Ημέρες 30). Ο μήνας, κατά τον οποίον ετελούντο συνήθως οι γάμοι. Κατ’ αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές: α) Τα Γαμήλια (ή Θεογάμια), εορτή αφιερωμένη στις θεότητες, που προστάτευαν τον γάμο:Δία, Ήρα, Αφροδίτη, Αρτέμιδα, Πειθώ . β) Τα Λήναια, εορτή τής οποίας το όνομα οφείλετο σε τοπωνύμιο περιοχής τής Αθήνας, με το όνομα “ Λήναιον “, και αφιερωμένη στον Βάκχο ( Διόνυσο ). Κατά την εορτήν αυτήν ετελείτο μια οργιαστική εκδήλωση τών Ληνών ( γυναικών, που τις καταλαμβάνει βακχικό «ντελίριο»!). Αυτές οι γυναίκες εχόρευαν, αναμαλλιασμένες και σε έκδηλη έκσταση, διάφορους χορούς στην ιερή θέση Λήναιον (Ληναί = άλλο όνομα τών Μαινάδων). Ακόμη επραγματοποιούντο δραματικές και λυρικές θεατρικές παραστάσεις, μια και ο Βάκχος ήτο ο θεός τού Διθυράμβου. Στα Λήναια είχε παρουσιάσει ο Αριστοφάνης τα γνωστά σ΄ εμάς έργα του: Αχαρνείς , Ιππείς , Σφήκες . Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο : Διόσθυος ( Διός+ θύω-θυσιάζω).

8ος: ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ (διάστημα περίπου: 16 Φεβρουαρίου–15 Μαρτίου, Ημέρες 29 ). Το όνομα Ανθεστηριών, ετυμολογικώς, προέρχεται από το ρήμα «ανθεστιώ», που σημαίνει « ανταποδίδω φιλοξενία», και όχι από την λέξη άνθος, όπως πολλοί πιστεύουν. Κατά τον μήνα αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές : α) Τα Ανθεστήρια, τριήμερη εορτή (11, 12, και 13 τού μηνός ) προς τιμήν τού Βάκχου. Την πρώτη ημέρα, που ελέγετο Πιθοιγία, άνοιγαν τους πίθους, όπου εφύλασσαν τον οίνο. Την δεύτερη ημέρα (Χόες) εγένοντο διαγωνισμοί ανάμεσα σε πότες οίνου. Η τρίτη ημέρα τής εορτής, που είχε την ονομασία χύτροι, ήτο αφιερωμένη στους νεκρούς και στους ετοιμοθάνατους. Επίστευαν ότι, με το τέλος τών Ανθεστηρίων, έφευγαν μαζί και τα κακά πνεύματα, και γι’ αυτό φώναζαν: « θύραζε Κήρες, ουκ έτ’ Ανθεστήρια » (= έξω από την θύρα φύγετε, Κήρες –Δυνάμεις του θανάτου-. τα Ανθεστήρια – δηλαδή η φιλοξενία- τελείωσαν !). β) Τα Χλοία, εορτή τής Δήμητρας, γ) Τα Διάσια, η πιο μεγάλη από τις Αθηναϊκέςε εορτές προς τιμήν τού Διός.

9ος: ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ (Ο ένατος μήνας, διάστημα περίπου 16 Μαρτίου–15 Απριλίου, Ημέρες 30). Ετυμολογικώς η ονομασία Ελαφηβολιών προέρχεται από το ουσιαστικό Ελαφηβόλια (έλαφος+βάλλω), εορτή προς τιμήν τής θεάς Αρτέμιδος (προστάτιδος τού κυνηγίου ). Τα Ελαφηβόλια, άλλη ονομασία για τα Μεγάλα Διονύσια (ή αλλοιώς : τα εν Άστει ή κατ΄ Άστυ Διονύσια, προς διάκριση από τα « κατ΄αγρούς Διονύσια ») ήσαν η δεύτερη θεατρική περίοδος, μετά τα Λήναια, και προσήλκυαν πολλούς ξένους. Διαρκούσαν πέντε ημέρες, στην διάρκεια τών οποίων επαρουσιάζοντο στην Αθήνα διάφορα θεατρικά έργα σε διαγωνισμό. Στις 9 τού μηνός επαρουσίαζαν τους διθυράμβους, στις 10 τού μηνός τις Κωμωδίες, και, από τις 11 μέχρι τις 13 τού μηνός, τις τριλογίες . Μόνον κατά τον μήνα αυτόν επέτρεπε η θεά ΄Αρτεμις το κυνήγι του ελαφιού . Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο Ελάφιος .

10ος: ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ (Ο 10ος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου, 16 Απριλίου–15 Μαΐου, Ημέρες 29). Η ονομασία Μουνυχιών προέρχεται από την Μουνυχία, το όνομα δηλαδή τού λιμανιού μετα- ξύ Πειραιώς και Φαλήρου (ο κόλπος της Μουνυχίας, το λιμάνι τής Μουνυχίας, το επιλεγόμενο επί Τουρκοκρατίας και «Τουρκολίμανο» ). Κατά τον μήνα αυτόν ετελείτο εορτή προς τιμήν τής θεάς Αρτέμιδος, ναός τής οποίας υπήρχε στην Μουνυχία, όπου και ελατρεύετο.

11ος: ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ (Ο 11ος μήνας τού έτους. Διάστημα:περίπου 16 Μαΐου–15 Ιουνίου,Ημέρες 30 ). Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιείτο ο θερισμός. Στις αρχές τού μηνός εγένοντο εκδηλώσεις- εορτές, τα Θαργήλια, προς τιμήν τού Απόλλωνος, αδελφού τής Αρτέμιδος. Την πρώτη ημέρα τών εορτών (6η αρχομένου μηνός ) η πόλη καθαριζόταν με την τελετή Φαρμακοί. Κατ’ αυτήν δύο άνθρωποι, τρέχοντες, διέσχιζαν τους δρόμους τής πόλεως, ενώ οι περαστικοί τούς κυνηγούσαν και τούς κτυπούσαν με σκιλλοκρέμμυδα (σκίλλα) και με κλαδιά συκιάς για να τους διώξουν από την πόλη, δείγμα τής επιθυμίας τους να απομακρύνουν μαζί μ΄αυτούς τα μιάσματα που είχαν εισχωρήσει στην πόλη. Την δεύτερη ημέρα τών εορτών (στις 7 τού μηνός) πρόσφεραν στον Απόλλωνα τον «Θάργηλον άρτον », δηλαδή άρτον από τα πρώτα στάχυα, που έκοβαν πριν από τον θερισμό, ο οποίος θα ακολουθούσε σε λίγες ημέρες. Στις 25 τού μηνός γιόρταζαν τα ιερά πλυντήρια, τελετή κατά την οποίαν μετέφεραν το ξύλινο άγαλμα (ξόανον) τής Αθηνάς μαζί με το πέπλο τού χρυσελεφάντινου αγάλματος στο Φάληρο, τα έρριχναν στην θάλασσα για να πλυθούν και να καθαρθούν, πρόσφεραν δε στην θεά γλυκά από σύκα. Οι εορτές, δηλαδή, κατά τον μήνα Θαργηλιώνα, αποσκοπούσαν στον εν γένει εξαγνισμό τής πόλης, πρό τής συγκομιδής τών καρπών.

12ος : ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ (Ο τελευταίος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου, 16 Ιουν.–15 Ιουλ., Ημέρες 29). Οι κύριες εορτές κατά τον μήνα αυτόν ήσαν : α) Τα Σκιροφόρια: εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς. Το λευκό υφαντό πέπλο τής θεάς Αθηνάς το ονόμαζαν σκίρον.Το σκίρον, το οποίο είχαν πλύνει κατά τον προηγούμενο μήνα, το μετέφεραν τεντωμένο πάνω από το κεφάλι τους οι Ιέρειες τής Αθηνάς ( Αρρηφόροι ) και το πήγαιναν στην περιοχή «Σκίρον» (Κακιά σκάλλα, Σκιρωνίδες πέτρες), από όπου εν συνεχεία το επέστρεφαν στην Ακρόπολη . β) Τα Διπόλια ή Διπόλεια (=Διΐ + πόλις), εορτή προς τιμήν τού Διός με ιππικές επιδείξεις. γ) Τα Βουφόνια, η τελευταία εορτή τού έτους, αφιερωμένη στον Δία, Πατέρα τών θεών και τών ανθρώπων. Κατά την εορτή αυτήν εθυσίαζαν βόδια στον Δία (Βουφόνος=βούς+φόνος).

 

 

Νίκος Βαρδιάμπασης, εφ. Ελευθεροτυπία

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Για τον πρωτόγονο νου ο ορατός χώρος στη διάρκεια μίας ημέρας, από τη μία ανατολή του ηλίου έως την επόμενη ανατολή ή στη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου από τη μία Πρωτοχρονιά έως την άλλη Πρωτοχρονιά και ο «χθόνιος» αφανής χώρος, στα «βάθη της Γης», που φαντάζεται ο πρωτόγονος, είναι ο κόσμος όλος. Τον διαρρέοντα χρόνον είς φως... μιας ημέρας... ενός ενιαυτού... ενός χρόνου τον ονομάζει... Δία. Τον α-φανή χώρο, στα βάθη της Γης τον ονομάζει χθόνιο Δία ή α-Fiδ-ή: Α-ΐ-δη, Α-δη. Η *ΔιF- που δηλώνει το «Ουράνιο Φως». Παράγει τις λέξεις: δία (=ημέρα), ευ-δία (=καλοκαιρία· λιόλουστη ημέρα), Δί-ας = «Θεός της επουράνιας λάμψης», Δωδώνη κ.ά. [Σανσκριτικά *di- *di-nas (=ημέρα) και *div- «Ουράνια λάμψη» dijaus «Θεός του ουρανού». Λατινικά di-es (=ημέρα) di-va ιταλική «Θεά» και Ντίβα η απαστράπτουσα «σταρ»: Ακόμα Di-ana, Di-s «Πλούτων» κ.ά.]. Ο Δί-ας λοιπόν αντιστοιχεί στο ηλιακό «φως» <από την ανατολή ίσαμε τη δύση> και ο χθόνιος α*-Fιδ-ής α-όρατος Α-δης αντιστοιχεί στο σκότος μετά τη δύση ώς την ανατολή. Ο άνθρωπος λοιπόν βλέπει στη διάρκεια μιας μέρας το φως του Διός καθώς φαντάζεται το σκότος του α-*Fiδ-ή Αδη σε Γη, Αέρα και Θάλασσα. Ετσι κοντά σε Δία <Φως> και Αδη <Σκότος> παρουσιάζεται και ο Πότι- Δάν: ο κύριος αυτής της Δάν -Δά- Γης: Ποσειδών που αργότερα γίνεται κύριος της θαλάσσης. «Ο Ελληνικός κόσμος -γράφει ο Κ. Κερένυι- χωρίζεται σε τρία μέρη, και η Τριάδα αυτή, σχετίζεται με τους αδελφούς Ποσειδώνα, Αδη, Δία...» (Μυθολ. Εστία σ. 218). Μεταξύ των τριών διαρρέει ο χρόνος εις φως. Τον χρόνο, της *Cher- «λαμβάνειν, πιάνειν» (χρόνος - χέρι - χορός κ.ά.), τον φαντάζονται οι πρωτόγονοι ως πελώριο χέρι που... τα περιλαμβάνει όλα και τα καταλύει Ολα...

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΓΑΜΗΛΙΩΝ (15 Ιανουαρίου - 15 Φεβρουαρίου)

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά. Το καραβάκι, που κρατούν τα παιδιά λέγοντας τα κάλαντα, θυμίζει το πραγματικό καράβι που οδηγούσαν πάνω σε τροχούς στην αρχαία Αθήνα, μεταφέροντας τον Διόνυσο ως θεό της βλαστήσεως. Ανήμερα την Πρωτοχρονιά στη «Βόρεια Θράκη, Ανατ. Ρωμυλία κ.ά.» τα παιδιά γύριζαν τα σπίτια κρατώντας ένα κλαδί κρανιάς. Κτυπούσαν μ' αυτό το νοικοκύρη στη ράχη λέγοντας «Γερό κορμί και καλόκαρδοι».

Θραύση ροδιού: «Αράχοβα κ.α.» «Αποβραδίς ξαστρίζουν ένα ρόδι, που το θραύουν μέσα στο σπίτι λέγοντας "σαν το ρόιδι γεμάτοι" (!)»

Κόψιμο πίτας: Το κομμάτι του σπιτιού είναι προσφορά προς το στοιχειό του σπιτιού, τον Αγαθό Δαίμονα, που με μορφή φιδιού προστατεύει το σπίτι, όπως ο οικουρός όφις των αρχαίων [ο Σωσίπολις λ.χ., το Θείο Βρέφος της Ηλιδας σε φιδομορφική απεικόνιση]. Και κομμάτι... του σκύλου: «Κάρπαθος». Του λένε: «Πάρε, σκύλε, το πιττί σου, να βλέπεις καλά τα χωράφια, να μην τα τρώσιν οι λαοί». Στις παραθαλάσσιες περιοχές «...οι βαρκάρηδες πρόσφεραν στη βάρκα τους πίτα και ρόδι...». Αλλού «οι μυλωνάδες φίλευαν το μύλο... πίτα» (Γ. Μέγας, Λαογραφία, σ. 64-5).

6 Ιανουαρίου: Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού και αγιασμός των υδάτων. «Μερικές γυναίκες πλένουν στα αγιασμένα νερά της θάλασσας τις εικόνες του σπιτιού». Το έθιμο υποκαθιστά την κατάδυση του ξοάνου της Αθηνάς, που γινόταν απ' την ακτή του Φαλήρου σε πάνδημη τελετή με το όνομα Ιερά Πλυντήρια.

8 Ιανουαρίου: Τελετές υπέρ γονιμότητας. Ημέρα της Μπάμπως - μαμής (Ανατ. Ρωμυλία, Θράκη, Νέα Πέτρα Μακεδονίας). [Η Μπάμπω, στα αρχαία Βαυβώ/ Ιάμβη, ξεγεννούσε κάθε χρόνο το νέο Βρέφος Ιακχο / Βάκχο]. Οι μεθυσμένες Θρακιώτισσες, με σκωπτικά και αισχρά άσματα προσφέρουν καρότα στην Μπάμπω / Βαυβώ.

12 Ιανουαρίου: Κρόνια. Οι άρχοντες των Αθηνών πρόσφεραν πλούσιο γεύμα στους δούλους, όπως οι σημερινοί προσφέρουν στους άστεγους και σ' άλλους κατατρεγμένους.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ (μέσα Φεβρουαρίου - μέσα Μαρτίου)

Ετυμολογία μηνός: Ο Φεβρουάριος παράγεται από το λατινικό ρήμα februare, που σημαίνει καθαίρω, αγνίζω, αποβάλλω τα καθάρματα. Στη διάρκειά του οι Ρωμαίοι διοργάνωναν τελετές καθαρμών και εξαγνισμών.

Παρετυμολογία: Εμείς τον μήνα τον συνταιριάξαμε περισσότερο με τις... φλέβες, γιατί λέμε: «Ο Φλεβάρης με τα κρύα του παγώνει τις φλέβες της γης».

(Θράκη) Φτιάξαμε ακόμα και το ρήμα «φλεβαρίζω= πλημμυρίζω», επειδή τα χωράφια «φλεβαρίζουν από τις βροχές».

Εορτές: Του Αγίου Τρύφωνα (1/2). Ο άγιος Τρύφωνας θεωρείται φύλακας των αμπελιών. Στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας οι αμπελουργοί, παρουσία του ιερέως που ευλογούσε, θυσίαζαν ταύρο, για να ευχαριστήσουν τον άγιο. Μετά το φαγοπότι διοργάνωναν αγώνα πάλης. Της Υπαπαντής (2/2). Εορτάζεται εις ανάμνηση της συναντήσεως του Συμεών με το παιδίον Ιησού (Λουκ., 2.25). Τότε γίνονται προβλέψεις. «Ό,τι καιρό κάνει της Υπαπαντής, θα βαστάξει σαράντα ημέρες». Του Αγίου Συμεών (3/2). Ο Άγιος τιμάται από τις εγκύους, που έλεγαν παρετυμολογώντας: «για να μη γεννηθεί το παιδί σημειωμένο». Του Αγίου Χαραλάμπους (10/2). Στην Αγία Παρασκευή Μυτιλήνης γίνεται θυσία ταύρου.

Α' Κυριακή της Αποκριάς (15/2) «Οι μεταμφιέσεις -σύμφωνα με τον Μέγα- και οι παράδοξοι χοροί των μασκαράδων γίνονται για να ξυπνήσουν τα πνεύματα της βλαστήσεως» (Γ.Α. Μέγα, «Ελληνικαί Εορταί», σ. 109)

Καθαρά Δευτέρα (23/2) Είναι μια πανάρχαιη γιορτή που σχετίζεται κυρίως με τις φαλλικές πομπές των Κατ' Αγρούς Διονυσίων αλλά και με ορισμένες Απολλώνιες ιδέες λατρευτικού περιεχομένου, και στις μέρες μας συνηθίζεται ο εορτασμός με ομαδική έξοδο στην εξοχή. Αρχαίαι εορταί: Ανθεστήρια, Χόες (11-13). Στην Αττική γιόρταζαν τα πρώτα άνθη της μυγδαλιάς με διαγωνισμούς οινοποσίας. Άνοιγαν τους πίθους με το... κρασί (πιθοίγια) και γέμιζαν τις κρασοκανάτες (χόες). Νικητής ήταν όποιος άδειαζε πρώτος τον χουν που χώραγε περισσότερο από δύο λίτρα.

ΜΑΡΤΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ (21 Μαρτίου-19 Απριλίου)

Ετυμολογία: Μήνας των ελαφοκυνηγών (ως Ελαφηβολιών) και της (προ)εκλογικής μάχης και παραζάλης. Οι Ρωμαίοι τον βάφτισαν Martius από το θεό του πολέμου Mars (Άρη). Εμπρός Μαρς! λοιπόν για την κάλπη. «Στην αρχαιότητα τα ιερά Ελαφηβόλια τα γιόρταζαν προς τιμήν της Αρτέμιδος».

Μάρτης, Γδάρτης, Παλουκοκαύτης και Δίγαμος: «Ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες, τη μία πολύ όμορφη και φτωχή, την άλλη πολύ άσχημη και πολύ πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει από την άσχημη, κατσουφιάζει, μαυρίζει και σκοτιδιάζει όλος ο κόσμος, γι' αυτό παλουκοκαύτης. Όταν γυρίζει από την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος». Επειδή είναι άστατος λέγεται πεντάγνωμος.

Έθιμα παραμονής: Αυτά, σύμφωνα με τον Μέγα, έχουν ως θέμα την αποπομπή του Χειμώνα, καθ' όσον από Μάρτη, καλοκαίρι. «Τον Φεβρουάριο υποδύεται άνθρωπος χωλός καβάλα εις γάιδαρον. Η πομπή των παιδιών που τον συνοδεύουν τραγουδεί... Οξω, Κουτσοφλέβαρε/να 'ρθη ο Μάρτης με χαρά και με πολλά λουλούδια. Οι νοικοκυρές αναφωνούν... Βγαίνει ο κακόχρονος/ μπαίνει ο καλόχρονος/ μέσα Μάρτης και χαρά/και καλή νοικοκυρά...» (Γ. Α. Μέγα, Ελληνικαί εορταί, Αθήναι 1979, σ. 131)

7 Μαρτίου των «καλών ποιμένων»: Την 1η-7η Μαρτίου οι ποιμένες οδηγούν τα αιγοπρόβατα από τα χειμαδιά εις τα ορεινά μέρη λέγοντας: «Κούρευε, κουδούνωνε και στα όρη ανέβαινε». Και των «υποψηφίων ποιμένων»: «Των Αγίων Σαράντα -στις 9 Μαρτίου- ...σαράντα πιοτά κερνούν και σαράντα ψέματα λεν». (Γ.Α. Μέγας, ο.π.)

(Απομένουν οι έρμοι εκλογείς: Περιφορά χελιδόνας -από αυτούς- με φύλα κισσού που συμβολίζει την αειθαλή βλάστηση). Αρχαίο χελιδόνισμα: «Ήλθ' ήλθε χελιδών/ καλάς ώρας άγουσα/ καλούς ενιαυτούς...» Νέο χελιδόνισμα: «...Μέσα Μάρτης, έξω ψύλοι, εξ' οχτροί, σας τρων' οι σκύλοι...»

25 Μαρτίου Ιερά Ελευθέρια: Εορτή πάνδημος. Στην Ήπειρο ανάβουν φωτιές και χτυπούν κουδούνια. «Φευγάτε, φίδια, σήμερα είν' του Ευαγγελισμού!».

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΜΟΥΝΙΧΙΩΝ (20 Απριλίου - 16 Μαΐου)

Ετυμολογία: Απρίλης και Άνοιξη σημαίνουν το ίδιο. Οι Λατίνοι τον ονόμασαν Aprilis απ' το aperio= ανοίγω (apertus= ανοικτός και Apertio= Άνοιξη). Τον Απρίλη, κατ' εξοχήν μήνα της Άνοιξης, «ανοίγει» ο καιρός, «ανοίγουν» οι μέρες, «ανοίγουν» τα λουλούδια, «ανοίγει» η καρδιά μας, «ανοιγόμαστε» στα ανοικτά... Μόνο οι «κρεμαστοί» κήποι της Βαγδάτης μένουν «κλειστοί» και φρουρούμενοι, σκαμμένοι από τις βόμβες. Αυτοί ποτίζονται με αίμα... Θέλουν πολύ αίμα.

Στίχος για τον (Απρίλη) του Απολινέρ: «Έκοψα ένα κλαδάκι από ανθισμένο ρείκι / ο... (Απρίλης) πέθανε, να το θυμάσαι / δεν θα συναντηθούμε ποτέ πάνω στη γη / μυρωδιά του καιρού, κλαδάκι από ρείκι / και να θυμάσαι πως σε περιμένω».

Πρωταπριλιάτικα: Κάποτε λέγαμε ψέματα για την προστασία των «πρωτανοιγόμενων μπουμπουκιών». Σήμερα παραπληροφορούμε. Εμείς είμαστε «κατά του παράνομου πολέμου (!) Κάθε 50 λεπτά, όμως, ανεφοδιάζαμε με καύσιμα τα φοβερά Β52, τηρώντας τις νόμιμες: συμβατικές υποχρεώσεις της χώρας». Με τα πρωταπριλιάτικα ψέματα άλλοτε παραπλανούσαμε τα στίφη των φοβερών δαιμόνων. Τους ξεγελάγαμε για να κτυπάνε αλλού, μακριά από τα δένδρα μας, όσο να λιώσουν οι δαίμονες και να χαθούν με τα τελευταία χιόνια...

Εορτές: Του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου). Ο Αϊ-Γιώργης είναι δρακοντοκτόνος. Με το κοντάρι του σκοτώνει το θεριό. Αμάν και πότε.

Εορτή των ποιμένων που αφήνουν τα χειμαδιά και ανεβαίνουν στα βουνά. «Μεις οι τσοπαναραίοι τονε δοξολογάμε πολύ τον Αϊ-Γιώργη». Προσφέρουν στην εκκλησία τον «Αηγιωργίτη»: έναν αμνό... Ο ιερέας τον ευλογεί. Οι επίτροποι τον περιφέρουν γύρω από το ναό τρεις φορές. «Εματώνετο το αφτί του και με το αίμα ηλείφοντο αι τέσσερεις γωνίες της εκκλησίας» (Πόντος).

Αγώνες: Μετά τη λειτουργία στην αυλή της εκκλησιάς (Αράχοβα) γίνονται αγώνες δρόμου, πάλης και ιππασίας.

ΜΑΪΟΣ - Αττικός μήνας: ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ (19 Μαΐου - 17 Ιουνίου)

Πρωτομαγιά, Ανθεστήρια ή «αρχαιότερα Διονύσια». Η μέρα συμβολίζει την τελική νίκη της άνοιξης πάνω στο χειμώνα και γι' αυτό επιλέχτηκε ως εργατική γιορτή και μέρα μνήμης των κοινωνικών αγώνων. Στα Ανθεστήρια αναταινόταν ο «σκοτωμένος» Ευάνθης -επίθετο του Διονύσου- που απ' το χυμένο αίμα του φύτρωσε η άμπελος.

Δρώμενο της Πρωτομαγιάς: Η ανάσταση του Μαγιόπουλου (που το ονομάζουν ακόμα Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη). Ένας έφηβος στολισμένος με λουλούδια εμιμείτο στους αγρούς τον πεθαμένο τάχατες Διόνυσο. Χορός από προσωπιδοφόρους τον συνοδεύει τραγουδώντας. Οι κόρες του χωριού, οι «Ευανθίες», (ως μυροφόρες) του τραγουδούσαν τον «Κομμό»: το θρήνο και τον οδυρμό, όσο να αναστηθεί και μαζί με αυτόν όλη η φύση. Κομμός: «Ποιος σόκοψε τις ρίζες σου και στέγνωσε η κορφή σου. Τι μόκαμες λεβέντη μου, τι μόκαμες ψυχή μου. Ξεσφάλισε τα μάτια σου».

Σύμφωνα με τους λαογράφους, το έθιμο αυτό έχει την αρχή του στα Αδώνια των αρχαίων. «Τον Ζαφείρη τον παρίσταναν και διά μικρού ξύλινου ειδώλου νέου ανδρός, που το επήγαινον εις την εκκλησίαν να λειτουργηθεί. Έπειτα το μετέφεραν εις το λιβάδι όπου ετελείτο το δρώμενον».

[Μάγια, μαγιοστέφανο: Ο Μάιος συγγενεύει ακόμα με τη Mάjα (Μάγια) Μαία, τη μητέρα του Ερμή, που είναι προσωποποίηση της γόνιμης Μάνας-Γης. Επειδή συνηχεί με τη μαγεία, θεωρείται μήνας ευνοϊκός γι' αυτήν. Το μαγιοστέφανο, που φτιάχνεται από εφτά ειδών λουλούδια, έχει δύναμη μαγική-αποτροπιαστική. Σε κάθε στεφάνι βάζουν σκόρδο για τη βασκανία, αγκάθι για τον εχθρό, στάχυ για να φέρει ευφορία.]

[Αρχαίες εορτές: Ιερά Θαργήλια. Τότε πρόσφεραν τις απαρχές του θερισμού των δημητριακών στη Δήμητρα. Δρώμενο των Θαργηλίων ήταν το μαστίγωμα της βουλίμου: πείνας.]

21 Μαΐου: Αναστενάρια. Οι αναστενάρηδες χορεύουν αντικριστά πάνω σε αναμμένα κάρβουνα βγάζοντας «ιερές» κραυγές...

ΙΟΥΝΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ (18 Ιουνίου - 16 Ιουλίου)

Ετυμολογία; Ιούνιος απ' τη λατινική Junius: Juno= Ήρα: Ηραίος· προς τιμήν της Ήρας.

Εορτές: Γενέθλιο Ιωάννου του Προδρόμου (24 Ιουνίου). Το γενέθλιο συμπίπτει με τις θερινές τροπές του ηλίου. Την ημέρα αυτή «τ' Αϊ-Γιαννιού του Λιοτροπιού (Κύθνος) ή Λιτροπίου (Κύμη) ή Αλιτροπιού (Λέσβος)...», τραγουδούν «Ο Ήλιος τρέμει/γυρίζει σαν τροχός,/είναι θαμπερός». Πολλοί ακολουθώντας το πανάρχαιο έθιμο ανάβουν φωτιές στους δρόμους και πηδάνε πάνω απ' αυτές λέγοντας: «Αφήνω το κακό, πάω στο καλλίτερο». Οι αρχαίοι γύρω από τις καθαρτήριες πυρές που άναβαν στο Άστυ την ίδια μέρα των τροπών του Ηλίου έλεγαν: «Έφυγον κακόν, εύρον άμεινον».

Σκιροφοριών. Ο μήνας ονομάζεται έτσι από τα Σκιροφόρια. Οι Αθηναίοι, εκτός από τις πυρές, στις 12 Σκιροφοριώνος γιόρταζαν το θερινό ηλιοτρόπιο. Τότε ο ιερεύς του Ηλίου με την ιέρεια της Αθηνάς και του Ποσειδώνα πήγαιναν στην Αγορά, κρατώντας πολύχρωμες ομπρέλες (σκίρα) κι από κει τα Σκιροφόρια. Ο ιερέας του Ήλιου <απόγονος του Ερεχθέως> φορούσε μίτρα απαστράπτουσα, κρατούσε Ηλιοτρόπιο και χρυσή ακτινωτή μάσκα υποδυόμενος τον θεό Ήλιο.

Κλήδονας: Τα υπόλοιπα (Ακρίβεια, Ανεργία, Ολυμπιάδα, Ελληνοκυπριακά...) τα μαντεύουμε... από τον Κλήδονα τ' Αϊ-Γιαννιού. Η προετοιμασία του Κλήδονα -γράφει ο Μέγας- γίνεται την παραμονή της γιορτής ως εξής: «Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι τυχερό, που έχει δηλ. εν ζωή τους γονείς του, φέρνει από τη βρύση (ή από το πηγάδι) αμίλητο (ή βουβό ή αρπαχτικό) νερό»· και το αδειάζει σε ένα μικρό κιούπι. Τα άλλα παιδιά, νέοι και νέες που έχουν μαζευτεί, ρίχνουν στο αγγείο το ριζακάρι τους: ένα δαχτυλίδι, ένα σκουλαρίκι κ.λπ. Κατόπιν σκεπάζουν το κιούπι με ένα κόκκινο πανί, το κλειδώνουν με κλειδαριά και «το εκθέτουν τη νύχτα, για να... αστρονομιστεί.» (Γ. Α. Μέγας. "Ελληνικαί Εορταί και Έθιμα...", Αθήναι 1979, σ. 217) Το άνοιγμα του κλήδονα γίνεται το πρωί «Βγαίνοντας ο Ήλιος».

ΙΟΥΛΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ (17 Ιουλίου-15 Αυγούστου)

Ίουλος στα ελληνικά ονομάζεται το πρώτο χνούδι που φαίνεται στα μάγουλα των αγοριών. Οι Ρωμαίοι έδωσαν αυτό το όνομα στο μήνα για να τιμήσουν τον θεοποιημένο Ιούλιο Καίσαρα (που γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 44 π.Χ.).

Εκατομβαιών: Η λέξη παράγεται από την εκατόμβη που σήμαινε θυσία εκατό βοδιών. Επρόκειτο για τη μαγική πράξη πολλαπλασιασμού των βοδιών. «Θυσίαζαν ένα για ν' αποκτήσουν εκατό».

Γιορτές: Υακίνθου μ. (3 Ιουλίου). Κηρύκου και Ιουλίτης (15 Ιουλίου).

Της Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου) στο Δεμάτι της Ηπείρου, μετά τη Θεία Λειτουργία, θυσιάζουν βόδι. Ο ιερέας «διαβάζει» το ζώο και η σφαγή γίνεται σε βόθρο που τον ανοίγουν στην αυλή της εκκλησίας.

Του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου). Νεφεληγερέτης και Κεραύνιος ο άγιος Ηλίας, που ταυτίστηκε με τον θεό Ήλιο (και τον Δία). Στα ξωκλήσια του στις «ιερές» κορυφές των βουνών γίνονταν αλεκτροθυσίες (Αλμαλί Ανατ. Θράκης), επειδή ο πετεινός εθεωρείτο «άγγελος της ημέρας και συνεπώς σύμβολον του θεού Ηλίου».

Απολλωνίου μ. (23 Ιουλίου) και Ολυμπιάδος (25 Ιουλίου).

Της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου). Στα χωριά της Κυζίκου της Μ. Ασίας γίνονταν τελετές μαιναδισμού μετ' αλαλαγμού και ενθέου χορίας: Έκσταση και Ενθουσιασμός... μία επιβίωση του Χορού των Βακχών (!) που βλέπουμε στο θέατρο.

[Ο ενθουσιασμός των διονυσιακών τελετών παράγεται από την έν-θους (των εν+θεός). Σήμαινε κατέχομαι εν-τός μου από «θεϊκό πνεύμα» κι έτσι η ψυχή μου υποχρεωτικά εξ-ίσταται: βρίσκεται σε κατάσταση έκ-στασης όπως αυτή... της Πυθίας.] Οι γυναίκες στο Βαθύ της Κυζίκου πάθαιναν την «τρέλα του Βαθιού». Πιάνονταν με τα δύο χέρια από το τέμπλο και χτυπούσαν το κεφάλι τους πάνω στις εικόνες. «Ενθουσιασμένες», σε «έκσταση», έβγαιναν από το ναό χοροπηδώντας. Τριγύριζαν στο χωριό ως μαινάδες κι αλίμονο στο σερνικό που θα συναντούσαν.

Την επομένη του Αγίου Παντελεήμονος (27 Ιουλίου). Τα θύματα του μαιναδισμού, όλοι... κουτσοί, στραβοί πήγαιναν στον Άγιο, που είναι ιαματικός.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - Αττικός μήνας: ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ (16 Αυγούστου - 14 Σεπτεμβρίου)

Βλ. και το άρθρο: Γιώργος Παπαδάκης, Ο καυτός μήνας Αύγουστος, εφ. Ελευθεροτυπία, 25/8/2004

Ετυμολογία:

Αύγουστος ήταν ο έκτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου. Η λέξη παράγεται από τη λατινική Augeo, που σημαίνει Αύξω: αυξάνω. Στη διάρκειά του αυξάνουν και ωριμάζουν οι καρποί: τα σταφύλια και τα σύκα. Το 27 π.Χ. η ρωμαϊκή Σύγκλητος, για να τιμήσει τον Οκταβιανό που είχε απλώσει την αυτοκρατορία σε Ανατολή και Δύση, τον ονόμασε Αύγουστο. Έτσι Augustus άρχισε να σημαίνει ακόμα σεβαστός, σεπτός, ιερότατος. Στην Αττική ο μήνας, πριν την υιοθέτηση του ρωμαϊκού ημερολογίου, ονομάζονταν Μεταγειτνιών, διότι στα τέλη του, μετά τις 15, γίνονταν οι μετακομίσεις απ' τη μια γειτονιά του Άστεως στην άλλη. Τότε εορτάζονταν τα «Μεταγείτνια» (η εορτή των γειτόνων) ή «Μετοίκια», όπως στις μέρες μας.

Γιορτές:

Της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου). Κομίζονται στο ναό μεγάλα κοφίνια με τις Απαρχές των σταφυλιών για ευχολόγηση, ώστε να ωριμάσουν και τα υπόλοιπα στους αμπελώνες. 15 Αυγούστου, Κοίμηση της Θεοτόκου. Την Θεοτόκο, εκτός από την Τήνο, την γιορτάζουμε σ' όλη την Ελλάδα ως Ελεούσα, Βρεφοκρατούσα, Χιλιάρμενη, Πορταΐτισσα, Στρατηλάτισσα. Του Αγίου Φανουρίου (27 Αυγούστου), που η παρήχηση του ονόματός του με το φαίνω: φανερώνω τον έκανε εξαιρετικά δημοφιλή για την φανέρωση χαμένων ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων. 29 Αυγούστου, Αποκεφαλισμός του Αγίου Ιωάννου από την Ηρωδιάδα. «Το ανοσιούργημα της Ηρωδιάδος -γράφει ο Μέγας- έγινε αιτία μεγάλου κακού διά την ανθρωπότητα. Τότε έρχονται οι κακοήθεις πυρετοί της ελονοσίας, που μαστίζουν τον κόσμο με τα τρομερά των ρίγη και τους οξείς παροξυσμούς» (Γ. Μέγας, Ελληνικαί Εορταί, σ. 231). Γι' αυτό ο Άγιος ονομάζεται Θερμολόγος, Ριγολόγος, Παροξυσμός, Κρυαδίτης και η μνήμη του τιμάται με απόλυτη νηστεία.

Προγνώσεις: «Μερομήνια» και «Αύγουστος επάτησε άκρα του χειμώνα».

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ (15 Σεπτεμβρίου - 13 Οκτωβρίου)

Ο Σεπτέμβριος -Τρυγητής- παράγεται απ' τη λατινική Septem (=επτά). Ήταν ο έβδομος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, τότε που ο χρόνος άρχιζε από το Μάρτη.

Η πρώτη Σεπτεμβρίου -Πρωτοσταυριά- ορίστηκε από το 313 μ.Χ. ως αρχή των θρησκευτικών δεκαπεντάχρονων περιόδων της λεγόμενης Ινδίκτου. Τις Ινδικτιώνες τις καθιέρωσαν οι Άγιοι Πατέρες -επηρεασμένοι από τους Ρωμαίους- για φορολογικούς κυρίως σκοπούς. Την Πρωτοσεπτεμπριά οι αγρότες «καλούσαν» με διάφορους τρόπους και τεχνικές που θυμίζουν αρχαία θεσμοφόρια, το «πνεύμα της βλαστήσεως». Ο σπόρος που ήταν προορισμένος για τη σπορά «στέλλεται εις την εκκλησίαν διά να ευλογηθεί». Στην Κω κρεμούν στο εικονοστάσι το σύμβολο της «Αρκιχρονιάς»: μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.

Τρυγητής: «Η πρώτη ημέρα του (Σεπτέμβρη) Τρυγητή χαιρετιζόταν στη Θράκη κ.α. διά τυμπάνων και ασμάτων. Οι ληνοί συνοδεύονταν δ' ομάδων ορχουμένων και αδόντων... Την νύκτα παρέες προσωπιδοφόρων εν τυμπάνοις και αλαλαγμοίς τρέχουν στους δρόμους...». Τα δρώμενα αυτά θυμίζουν αρχαία Οσχοφόρια στα οποία νέοι φορώντας στεφάνια από κλαδιά αμπέλου (όσχους) ξεκινούσαν από τον ναό του Διονύσου πηγαίνοντας προς τους αμπελώνες και τα πατητήρια.

Εορτές

Του Αγίου Μάμαντος (2 Σεπτεμβρίου). Είναι άγιος βοσκός. Γίνονται θυσίες αμνών στα ξωκλήσια του. «...Προσέχοντας το αίμα να τρέξει μες στ' αυλάκι το νερό, που βγαίνει κάτω από το ιερό της εκκλησίας» (Σκύρος).

Το Γενέθλιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου): Της Παναγιάς της Αποσοδειάς (Αιτωλία), της Καρυδούς (Καστοριά).

Της Υψώσεως του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου): Την ημέρα αυτή κηδεύουν και θρηνούν στην Αίγινα με μιμική παράσταση και με αποχαιρετιστήριο ύμνο τον Διόνυσο - Λειδινό: ένα ντυμένο ανδρείκελο με υπερμεγέθη φαλλό, σύμβολο της γονιμότητας.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ (14 Οκτωβρίου - 12 Νοεμβρίου)

Ο Οκτώβριος παράγεται απ' τη λατινική October, που σημαίνει όγδοος. Αρχικά ήταν ο όγδοος μήνας στο ρωμαϊκό ημερολόγιο και μετά την καθιέρωση του Ιανουαρίου ως πρώτου, έγινε δέκατος. Ηταν ο τέταρτος μήνας του αττικού έτους. Ονομάστηκε Πυανεψιών από τα ιερά Πυανέψια ή Πυανόψια, εορτή προς τιμήν του Απόλλωνα.

Ετυμολογία: Ο Πυανεψιών παράγεται από τις πυάνους (κυάμους: κουκιά) + έψειν (έψω=ψήνω, βράζω) [βλ. Αλκμάν 63].

Ιερά Πυανέψια: Κάθε χρόνο στις 7 Πυανεψιώνα (Οκτωβρίου), εορτή του Απόλλωνα, οι Αθηναίοι έβραζαν κουκιά μαζί με άλλα όσπρια <πανσπερμία, πολυσπόρια>, προσφέροντάς τα σε κοινή συνεστίαση ευχόμενοι «καλή σπορά». Περιέφεραν ακόμα την Ειρεσειώνη: ένα κλαδί ελιάς στολισμένο με μαλλί γεμάτο από καρπούς, τραγουδώντας:

«Η Ειρεσειώνη σύκα φέρνει και παχιά ψωμιά και στα βάζα μέλι και λάδι και κρασί δυνατό...» (Πλούταρχος, Θησεύς 22).

18 Οκτωβρίου, του Αγίου Λουκά: Παροιμία «Τ' αη-Λουκά λουκάνικο...». (Μύκονος) και «Τ' αη-Λουκά σπείρε κουκιά» (Κρήτη).

26 Οκτωβρίου, του Αγίου Δημητρίου: Στη Β. Ελλάδα (κυρίως στη Θράκη, που διατήρησε πολλά λατρευτικά έθιμα αρχαίας καταγωγής) γίνονταν τελετές υπέρ γονιμότητος της μάνας-Γης, <της Γά.. Δά - μάτερ ή Δή - μήτερ: Δήμητρας Θεάς των δημητριακών>.

Στο Τζαντό της Θράκης μεταμφιεσμένοι κρατώντας Ειρεσειώνες συνόδευαν την ξύλινη τζαμάλα (καμήλα) σε όλα τα σπίτια, ευχόμενοι «καλή σπορά» (Μέγας, Ελληνικαί Εορταί, σ. 25).

28η Οκτωβρίου, Εθνική Γιορτή: Γιορτή μνήμης της παλικαρίσιας αρετής των ολιγάριθμων (σε σχέση με τον πολυάριθμο πάνοπλο εχθρό), που παραλληλίζεται με τους αγώνες των... Μηδικών και... του '21. Καθώς γυναικόπαιδα της Πίνδου (κ.ά. ορεινών περιοχών) κουβαλούσαν στους ώμους τους βόλια και ψωμί στους φαντάρους μας.

Καιρός: «Τ' άη Δημητριού το καλοκαιράκι» ή «μικρό καλοκαιράκι» με... χρυσάνθεμα.

Κατά τα άλλα ακρίβεια... Τα ρεβύθια Μεξικού και τα κουκιά Τουρκίας για την εορταστική πανσπερμία πανάκριβα...

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ (15 Νοεμβρίου - 15 Δεκεμβρίου)

Κάποτε η Μαγεία του νεολιθικού ανθρώπου γίνεται Θρησκεία. «Πλάθονται» οι θεοί υποκαθιστώντας τους χιλιάδες Δαίμονες. Τότε οι Μαιμακτήρες: «μαινόμενοι, ασυγκράτητοι, ορμητικοί, λάβροι» Δαίμονες των ακραίων καιρικών φαινομένων «κατασταλάζουν» στη λατρεία του Νεφεληγερέτη, Τερπικέραυνου Μαιμάκτη Διός, δηλαδή του «σφοδρού, θυελλώδους», που τον λατρεύουν στις αρχές Μαιμακτηριώνος για να ξαναγίνει Μειλίχιος, «ήπιος, πράος», «καλοκαιρινός».

Ετυμολογία: Ο Νοέμβριος που θα πει ένατος παράγεται απ' τη λατινική Novem-ber ( Εορτολόγιο: Των ταξιαρχών (8 Νοεμβρίου):

«Οι γριές νηστεύανε -γράφαμε και πέρυσι- στη χάρη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ για να τους πάρη εύκολα την ψυχή και να μην παιδεύονται, όταν ήταν να αποθάνουν».

Αγιος Μηνάς (11 Νοεμβρίου): από την παρετυμολογία του ονόματός του (Μηνάς-μηνώ=παραγγέλνω, φανερώνω).

Πίστευαν ότι ο άγιος φανερώνει τα κλοπιμαία και εν γένει τα απολεσθέντα.

Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου): της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας και Πολυσπορίτισσας. Τη μέρα αυτή έβραζαν τα αρχαία πολυσπόρια: σπόρους δημητριακών και οσπρίων.

Αγιος Ανδρέας (30 Νοεμβρίου): από την παρετυμολογία του ονόματός του (Ανδρέας - αντρείος, αντρειεύομαι) πίστευαν ότι τη μέρα αυτή «αρχίζει το κρύο να αντρειεύει» (να δυναμώνει). Ακόμα ότι «η νύχτα αντρειεύεται» (μεγαλώνει).

Οι... Μαιμάκτες ξανάρχονται, λοιπόν, και έχουμε, μετά την απεργιακή θύελλα, πολύ δρόμο μπροστά μας ώς την... Ολυμπιάδα. Εκλογές, Νέα Κυβέρνηση, την Τουρκιά, την Ακρίβεια και τους «Εργολάβους της ασφάλειας των Αγώνων», να υπονομεύουν ο ένας τον άλλον ως... Μαιμακτήρες, που είναι, μαινόμενοι, λάβροι... και ο Αγιος Θεός ας βάλει το χέρι του...

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ - Αττικός μήνας: ΠΟΣΕΙΔΕΩΝ (12 Δεκεμβρίου - 10 Ιανουαρίου)

Ετυμολογία

Δεκέμβριος από το Δέκα ως Δέκατος μήνας (στο ρωμαϊκό ημερολόγιο).

Αρχαίες και νέες εορτές:

Της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου). Σε πολλές πόλεις της Μικράς. Ασίας «φτιάχνουν μια μεγάλη μελόπιτα, που την τοποθετούν στο τρίστρατο της γειτονιάς. Εκεί πηγαίνει ο ιερέας να την ευλογήσει. Κατόπιν, η νοικοκυρά κόβει την πίτα και τη μοιράζει στους περαστικούς». Η έκθεσις στο τρίστρατο και η προσφορά στον κόσμο θυμίζει τα δείπνα της Εκάτης, που τη λάτρευαν ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία ως «τριοδίτιν» και «ενοδία» θεά.

Του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου). Είναι ο προστάτης των ναυτιλλομένων. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, «τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα από την άλμη και τα γένια του στάζουν θάλασσα..». Είναι ο κύριος των ανέμων και της τρικυμίας.

Του Αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου). Τιμάται κατεξοχήν στην Κέρκυρα.

Λαογραφία

Από την παραμονή των Χριστουγέννων έως τα Θεοφάνια ανεβαίνουν στη γη τα δαιμόνια Καλλικάντζαροι, που «όλο το χρόνο πελεκούν με τα τσεκούρια τους τους στύλους που στηρίζουν τη γη». Οι δαίμονες-Καλλικάντζαροι ταυτίζονται με τις δαιμονικές Κήρες των αρχαίων. Είναι «μαύροι, άσχημοι, με κόκκινα μάτια και τριχωτό σώμα». Στην Κύπρο ονομάζονται... Πλανήταροι (!) «Εκεί τους κάνουν ξεροτήγανα για να τους καλοπιάσουν».

Χριστούγεννα

«Χριστός γεννιέται, σα γήλιος φέγγει» (Κάλαντα Θράκης). Το 354 μ.Χ. ορίζεται στη Ρώμη η 25η Δεκεμβρίου -η γενέθλιος ημέρα του Μίθρα, του «αήττητου Ηλίου»- ως ημέρα εορτής των Χριστουγέννων, επειδή ο Χριστός λατρεύεται πλέον ως "ο φέρων το φως" το αληθινό, υποκαθιστώντας τους ηλιακούς θεούς της ειδωλολατρίας. Στην αρχαιότητα γιόρταζαν, την ίδια μέρα, τη γέννηση του Θείου Βρέφους Λικνίτη Διονύσου στους Δελφούς, του Θείου Βρέφους Αιώνα στην Αλεξάνδρεια, του Θείου Βρέφους Πλούτου στην Ελευσίνα (που συμβόλιζε τον πλούτο της σοδειάς) κ.ά., με πάνδημες γιορτές, διασκεδάσεις και ξεφαντώματα.

Τα Άγια Βρέφη: ο κεχρισμένος με μύρο Χριστός [από το χρίω: ρίζας *χρι- απ' όπου «χρως» (επιδερμίς) «εν χρω», χροιά χρώμα, κ.ά. <πρβ. την Αραμαϊκή «Μεσσίας», αραβ. «Μεσίχ»=κεχρισμένος>]. Ακόμα ο Ιακχος (Διόνυσος) της Ελευσίνας, ο Λικνίτης (Διόνυσος) των Δελφών, ο Αιών (Ηλιος) της Αλεξάνδρειας... Ολα τα Αγια Βρέφη, γεννιούνται τη σημερινή νύχτα «που είναι η μεγαλύτερη και ιερότερη της χρονιάς, επειδή είναι κοντά στις χειμερινές τροπές του Ηλίου».

Μετά τη γέννηση «αύξει το φως» και Ηλίου γενέθλιον» [η κατά πώς λένε «Χριστός γεννάται... σαν γήλιος φέγγει»].

Στην ιερότητα της Νύχτας αναφέρει η Μυθολογία: «Η Νύχτα ήταν ένα πουλί με μαύρα φτερά. Γονιμοποιημένη από τον Ανεμο, γέννησε το πρώτο Αυγό, στον απέραντο κόλπο της σκοτεινιάς. Απ' το Αυγό βγήκε ο φτερωτός γιος του ανέμου: ο Ερως... Στο πάνω μέρος του Αυγού πρόβαλε ο Ουρανός. Στη θέση του κρόκου η Γαία <Γη> και στο κάτω μέρος το Χάος...». (Κ. Κερένϋι «Μυθολογία» Εστία σ. 30-32).

Το ιερό της Ιερότατης Νύχτας και οι νεότερες ιερόω (καθιερώ, αφιερώ), ιερεύω (θυσιάζω), ιερέας, ιέρεια, ιερατείο, κ.ά. παράγονται από τη ρίζα *ι- -με δασεία- <ή *ισ- με ψιλή> - Σανσκριτικά *ιsh-ίτας <*ισ-χυρός> και *ιsh-ατάς <ιερός>. Σύμφωνα με αυτή την παραγωγή από την *ισ- το ιερό είναι το γερό, ισχυρό. Αυτή την έννοια έχει το πιο γερό, το πιο ισχυρό από όλα τα οστά του ανθρώπου -που δεν σπάει- το λεγόμενον ιερόν οστούν (γερό κόκαλο). Σε αυτό στηρίζεται η σπονδυλική στήλη, που περιέχει του... Αιώνα/ Μυελό, όπως τον ονόμαζαν...

Αυτά λοιπόν για την πιο ιερή νύχτα των... Χριστουγέννων <ή της Ελευσίνας>, που την ανάγγειλε με βροντερή φωνή ο ιεροφάντης. «Ιερόν έτεκε πότνια κούρον» (Η Δέσποινα γέννησε το ισχυρό αγόρι) δείχνοντας τον ιερό καρπό... το ολόχρυσο στάχυ της Ελευσίνας. Τότε που... έκανε στάρι (!).

 

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗ ΓΝΩΣΗ

ΑΛΚΗΣ ΓΑΛΔΑΔΑΣ

Εκτός από την ικανότητά μας για έναρθρο λόγο η αίσθηση του χρόνου είναι μία ακόμη από τις διαπιστωμένες διαφορές μας από τα λεγόμενα ζώα. Ερπετά, ψάρια, αμφίβια, δίποδα ή τετράποδα, σύμφωνα με τις ως τώρα μελέτες, ονειρεύονται, σκέπτονται, εφευρίσκουν στρατηγικές, αγαπούν, θυμούνται, αλλά δυσκολεύονται εξαιρετικά να βγουν από τα ασφυκτικά σύνορα που απλώνει το Τώρα γύρω από την ύπαρξη. Μία ασφυκτικά επαναλαμβανόμενη λοιπόν είσοδος στο Τώρα για τα ζώα, ενώ από την άλλη το πολύτιμο αλλά και μυστηριώδες δώρο της αίσθησης του Χθες, του Σήμερα, του Αύριο για τους ανθρώπους.

Βγαίνοντας όμως από το μονοδιάστατο Τώρα ο άνθρωπος αισθάνθηκε την ανάγκη να κοιτάζει στο Χθες έχοντας συγκεκριμένα σημάδια για το πότε συνέβησαν κάποια πράγματα και επίσης να χωρίζει το μέλλον του σε μικρά εύχρηστα χρονικά πακέτα. Από τότε έχουν γίνει αναρίθμητες προσπάθειες για να οριστούν οι διάρκειες των ημερών, των μηνών, των εβδομάδων, των ετών. Σήμερα έχουμε φθάσει σε τέτοια ακρίβεια ώστε να πρέπει να προστίθεται ένα δίσεκτο δευτερόλεπτο κάθε χρόνο στο τέλος της 30ής Ιουνίου ή της 31ης Δεκεμβρίου, δίνοντας στο τελευταίο λεπτό της ημέρας αυτής διάρκεια 61 δευτερολέπτων. Τα ονόματα όμως των μηνών παραδόξως έχουν διατηρήσει ένα παμπάλαιο άρωμα από την εποχή των εργασιών στις αγροτικές κοινωνίες αλλά και των πολέμων μεταξύ τους.

Για εμάς τους Ελληνες είναι κάπως περίεργο οι μήνες να έχουν φθάσει να αποκαλούνται με τα σχεδόν ακατανόητα ονόματα Γενάρης, Φλεβάρης, Σεπτέμβρης κτλ. Από την αρχαία εποχή οι μήνες είχαν υπέροχα ονόματα που ήταν μάλιστα διαφορετικά, ανάλογα σε ποια γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας ζούσαν οι άνθρωποι. Ετσι στην αρχαία Αττική οι μήνες, διατηρώντας τη σημερινή αρίθμηση, άσχετα αν το έτος για τους τότε άρχιζε στη μέση του καλοκαιριού, ήταν περίπου οι εξής:

1. Γαμηλιών, 2. Ανθεστηριών, 3. Ελαφηβολιών, 4. Μουνυχιών, 5. Θαργηλιών, 6. Σκιροφοριών, 7. Εκατομβαιών, 8. Μεταγειτνιών, 9. Βοηδρομιών, 10. Πυανοψιών, 11. Μαιμακτηριών, 12. Ποσειδεών. Ο κάθε μήνας χωριζόταν σε τρεις δεκάδες που η καθεμιά ονομαζόταν αντίστοιχα: μην ιστάμενος, μην μέσος ή μεσών και μην φθίνων. Ετσι η εβδομάδα που είναι μπροστά μας ανήκε κατά το αττικό ημερολόγιο στον ιστάμενο μήνα του Γαμηλιώνος. Για το αττικό ημερολόγιο πάντως πρώτος μήνας ήταν ο Εκατομβαιών.

Αξίζει ίσως να αναφέρουμε και τα ονόματα των μηνών που ίσχυαν για τους Μακεδόνες και ήταν τελείως διαφορετικά από αυτά της Αττικής:

1. Περίτιος, 2. Δύστρος, 3. Ξανθικός, 4. Αρτεμίσιος, 5. Δαίσιος, 6. Πάνημος, 7. Λώος, 8. Γορπιαίος, 9. Υπερβερεταίος, 10. Δίος, 11. Απελλαίος, 12. Αυδυναίος.

Για τους Μακεδόνες η χρονιά άρχιζε με τον Δίο. Και στις δύο αυτές δωδεκάδες πάντως υπήρχαν και εμβόλιμοι μήνες για να ισοσταθμίζουν τις διαφορές που προέκυπταν ενίοτε από το ότι η διάρκεια της χρονιάς με βάση την κίνηση του Ηλίου δεν είναι ακριβώς ακέραιο πολλαπλάσιο της περιόδου της Σελήνης.

Στη σημερινή εποχή έχουμε μήνες με λατινικά ονόματα, με τα οποία η καθημερινή τριβή μαζί τους μας κάνει να αδιαφορούμε πλέον για την προέλευση και τη σημασία τους. Ο Ιανουάριος προέρχεται από το janus, που σημαίνει πύλη, εξ ου και ο ρωμαίος διπρόσωπος θεός Ιανός, φύλακας των πυλών, προστάτης των νοικοκυριών και των περασμάτων, που υποτίθεται ότι είχε το ένα πρόσωπο στραμμένο στο παρελθόν και το άλλο στο μέλλον. Ο Φεβρουάριος, μολονότι σε άλλη θέση στο ρωμαϊκό ημερολόγιο, προέρχεται από τη λέξη februare που σημαίνει καθαρίζω γιατί υπήρχε στο μέσον του μια γιορτή εξαγνισμού. Ο Μάρτιος είναι από το Mars, το όνομα του θεού Αρη, που ήταν στην αρχή ο θεός της γεωργίας αλλά αργότερα, δεδομένου ότι οι πόλεμοι διεκόπτοντο τον χειμώνα και ξανάρχιζαν τον Μάρτιο, άλλαξε... υπουργείο. Ο Απρίλιος φυσικά από το aprire, που σημαίνει ακόμη και σήμερα στα ιταλικά ανοίγω, αφού η φύση βρίσκεται σε άνθηση. Εκτός και αν ισχύει το ότι στα ετρουσκικά το apru προέρχεται από το aphro της Αφροδίτης και ο Απρίλης, καθόλου άσχημο και αυτό, θεωρηθεί ο μήνας της Αφροδίτης. Ο Μάιος είναι από τη Maia, τη θεά της άνοιξης, κόρη του Φαύνου. Ο Ιούνιος προέρχεται από την Juno, την Ηρα στην ουσία, τη σύζυγο του Δία και μία αντίστοιχη κάστα Ρωμαίων που έφερε το όνομά της. Ο Ιούλιος οφείλει το όνομά του στο ότι ο Ιούλιος Καίσαρ είχε γεννηθεί αυτόν τον μήνα και μετά τη δολοφονία του με διάταγμα του Μάρκου Αντώνιου η Σύγκλητος όρισε αυτόν τον μήνα προς τιμήν του. Τέλος ο Αύγουστος πήρε το όνομά του προς τιμήν του Καίσαρος Αυγούστου, κατακτητή της Αιγύπτου. Οι υπόλοιποι μήνες είναι ακόμη πιο ακατανόητοι για τον Ελληνα ως προς τις ονομασίες τους, αφού αντιστοιχούν στους αριθμούς επτά (septem), οκτώ (okto), εννέα (novem), δέκα (decem) και είναι έτσι διότι το ρωμαϊκό έτος άρχιζε τον Μάρτιο. Πάντως εφόσον χρησιμοποιούνται είναι καλύτερα να διατηρούν τις αρχικές τους μεγαλοπρεπείς ονομασίες, Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Ιούλιος, αντί να πέφτουν θύματα ενός στείρου εκδημοτικισμού.

Το ΒΗΜΑ, 31/12/2000 , Σελ.: A45
Κωδικός άρθρου: B13156A451
ID: 231482